Allerjiye sebep olan maddelerin (allerjen) burun mukozasına temas etmesi sonucu görülen; burun ve gözlerde kaşıntı, hapşırma, burun akıntısı, boğaz kaşıntısı gibi şikâyetlere neden olan hastalık allerjik nezle ya da allerjik rinit olarak tanımlanmaktadır. Allerjik rinitin sebebi, vücut savunma sisteminin havada bulunan ve solunum ile buruna giren parçacıklara karşı oluşturduğu anormal reaksiyondur.
Allerjik nezle halk dilinde saman gribi, saman nezlesi olarak adlandırılırken eş anlamlı olarak allerjik rinit (burun iltihabı) terimi de kullanılmaktadır. Bu tür hastalarda oluşan allerjik reaksiyonların şiddeti kişiden kişiye farklılık göstermekte, bazı hastalar bu reaksiyonları hafif bir şekilde atlatırken bazı hastalarda oluşan reaksiyonlar işlerini engelleyecek ve yaşam kalitelerini etkileyecek kadar şiddetli olabilmektedir.
Allerjik rinit şikâyetlerin görülme zamanına göre persistan (sürekli) ve interminant (aralıklı) olmak üzere, şiddetine göre de hafif ve şiddetli olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.
Bağışıklık sisteminin allerjen adı verilen maddelere karşı geliştirdiği aşırı reaksiyon allerji olarak tanımlanmaktadır. Vücudumuzun bağışıklık (savunma) sistemi dışarıdan gelen tüm yabancı maddelere karşı doğal bir korunma reaksiyonu göstermektedir. Bazı kişiler birtakım maddelere farklı bir bağışıklık cevabı geliştirmekte ve bu maddelerle tekrar karşılaşıldığında beklenmedik aşırı reaksiyonlar oluşmaktadır. Bu tür aşırı reaksiyonlara neden olan maddeler “allerjen” bağışıklık sistemi allerjenlere karşı aşırı cevaplar oluşturan kişiler ise “allerjik” olarak adlandırılmaktadır.
Allerji genetik geçiş özelliğine sahip bir hastalıktır ve her iki ebeveynin alerjik olması durumunda çocuklarında da %50 olasılıkla alerji görülmektedir. Allerjen maddeler allerjik bünyelerde vücut savunma sistemi ile karşılaştıklarında bunlara karşı Ig E adı verilen özel bir antikor üretilmektedir. Bu antikorların allerjenlerle tekrar bir araya gelmesi burun mukozasındaki (burun içini döşeyen mukoza) hücrelerden allerjik reaksiyona sebep olan kimyasal maddelerin salgılanmasına yol açmaktadır.
Allerjik reaksiyon sırasında ortaya çıkan kimyasal maddeler içinde en çok bilinen Histamindir. Histamin burun mukozasında tahrişe ve aşırı miktarda akıntıya sebep olurken aynı zamanda şişme ve kaşıntıya da neden olur.
Hangi Allerjenler Rinit Yapar?
Havada taşınacak kadar hafif ve küçük olan bitki ve hayvan proteinleri burnumuz, gözümüz ve boğazımızdaki zarlar üzerinde birikmektedirler. Bu parçacıkların en sık rastlananları hayvan tüyleri, polenler, mantar sporları ve ev tozu akarlarıdır. İlkbaharın erken dönemlerinde polenler ya da çevrede sıklıkla rastlanan ağaçlar alerjik reaksiyonlara neden olmaktadır. İlkbaharın geç dönemlerinde ise polenler çayırlardan kaynaklanmaktadır. Polenleri havayla taşınamayan renkli süs bitkileri de nadiren alerjiye sebep olabilir.
Bazı bitkiler ise Ağustosun sonunda polen vermeye başlar ve Eylül ayı boyunca polen oluşturmaya devam ederler. Polenler kimi zaman Ekim ayına kadar veya ilk soğuklara kadar havada bulunabilirler. Mantarlar meyvelerin bozulmasına ve ekmeğin küflenmesine sebep olan mikroorganizmalardır. Bununla birlikte çayırlarda, kuruyan yapraklarda, tohumlarda ve aynı zamanda toprakta da bulunurlar.
Soğuğa dirençli oldukları için mantarlara karşı alerjik olan bünyelerde alerji sorunu uzun sürer. Karın toprağı örttüğü zamanlar dışında bir yıl boyunca sporları havada kalır. Ev içinde mantarlar, bitkilerde ve onların toprağında yaşar. Çamaşır odaları ve bodrum katları gibi nemli yerlerin yanı sıra peynir ve mayalanmış içkilerde de bulunurlar. Allerjenler hayvan artıkları, kozmetik malzemeler, mantarlar, yiyecekler ve ev tozları da dahil olmak üzere bütün yıl boyunca ortamda bulunurlar. Ev tozu, mobilyalardan dökülen selülozdan, mantarlardan, akarlardan, ev hayvanlarında dökülen artıklardan ve böcek parçalarından oluşan karmaşık bir yapıdır. Kışın sıcak hava sistemlerinin açılmasıyla ev tozunun allerjik etkisi artmaktadır.
Allerjinin Zararları Nedir?
Allerjik kişilerin soğuk algınlığına, sinüs enfeksiyonuna ve kulak enfeksiyonlarına olan hassasiyetleri artmıştır. Bu hastalık onları alerjisi olmayan insanlardan daha fazla rahatsız edebilir. Hatta bazen daha ağır olarak bu kişilerde astım gelişebilir. Allerjinin neden olduğu burun tıkanıklıkları ise hem gün içinde hem de uykuda tıkanmaya (uyku apnesi) yol açarak yetersiz oksijen alımına ve sonuçta kalp ritim bozuklukları, yüksek tansiyon, kalp yetmezliği gibi ikincil problemlere neden olabilirler.
Allerjik Rinit Tanısı Nasıl Konulur?
Allerji ile uyumlu şikayetleri olan hastalarda bu şikâyetlere herhangi bir enfeksiyonun ya da yapısal bir bozukluğun yol açıp açmadığı saptanması amacı ile tüm hastalarda tam bir kulak,burun, boğaz, baş ve boyun muayenesi yapılmalıdır. Böyle bir problemin belirlenmesi halinde öncelikle bu probleme yönelik uygun tedavi planlanmalıdır.Allerjik reaksiyona neden olan alerjenleri tespit etmek amacı ile deri testleri ya da kan testleri istenebilir. Testler sadece hangi maddeye karşı alerjiniz olduğu değil bu alerjinin düzeyi de ortaya çıkmaktadır.
Alerjik Rinit Tedavisi Nasıl Yapılır?
Alerjik rinitli hastalarda tedavi planlamasında hastanın özelliklerine, muayene bulgularına ve şikâyetlerinin ciddiyetine göre farklı tedavi protokolleri uygulanabilir.
Alerjik rinite tedavisinde takip edilen yaklaşım sırası şu şekildedir:
Öncelikle allerjik reaksiyona neden olan allerjenlerle temasın kesilmesi,
Medikal tedavi(Antihistaminik tabletler,Nazal kortizonlu veye kortizonsuz dekonjestan özellikli spreyler,kromolin grubu tabletler çok gerekirse kortizonlu tablet yada iğne)
Aşı tedavisi:Allerji testlerinde uygun allerjen saptanan hastalarda dilaltı yada cilt yoluyla uygulanabilmektedir.Bu tedavide amaç allerjenin küçük dozlarda verilmesiyle vücutta alerjik reaksiyon oluşturmadan ona karşı immun cevap oluşması ve alerjene duyarlılığın azaltılmasıdır.
Işık tedavisi - Rhinolight
En yeni teknolojilerden biri olup hastalığa öze yüksek yoğunlukta ışık kullanılarak uygulanır.
Ameliyat: Özellikle burun tıkanıklığına neden olan burun eti büyümeleri, burun içi polip oluşumları ve tedaviye yanıt vermeyen kronik sinüzit durumlarında cerrahi tedavi seçenekleri değerlendirilmelidir. Burun tıkanıklıklarının ve enfeksiyonun tedavisi hastanın şikâyetlerinin azalmasında faydalı olur.
Testlerle ya da hikâye ile şikâyetlere neden olan bir alerjen saptandığında tıbbi tedavinin yanı sıra bu allerjen maddelerden korunmaya yönelik çevre kontrolü danışmanlığı da verilmelidir.
Allerjiden Korunma Yöntemleri Nelerdir?
Allerjik reaksiyonların oluştuğu yerlerden uzakta yaşamak seçeneği en ideal yaklaşımlardan birisi olmasına karşın nadiren uygulanabilmektedir. Allerjinin kontrolünde faydalı olabilen bazı diğer öneriler ise şu şekildedir;
Çimleri keserken veya ev temizliği yaparken polen maskesi takmak
Isıtma ve havalandırma sistemlerindeki filtreleri sık sık değiştirmek ya da bir hava temizleme aygıtı kullanmaya başlamak
Polenlerin çok yoğun olduğu dönemlerde kapıları ve pencereleri kapalı tutmak.
Evde bitki ve hayvan bulundurmamak
Kuş tüyü yastıkları, yün battaniye ve yün örtüleri pamuk veya sentetik maddeden yapılmış olanlarla değiştirmek
Gerekli olduğunda alerji ilaçları kullanmak
Yatağın baş tarafı yukarı kaldırılmış bir şekilde uyumak.
Genel sağlık kurallarına uymak, her gün egzersiz yapmak, sigarayı bırakmak ve diğer hava kirliliğine neden olan etkenlerden uzak durmak
Dengeli beslenmek, karbonhidrat tüketimini azaltmak
Kuru ev içi havası birçok alerjik kişinin kötüleşmesine neden olduğundan özellikle kış aylarında hava nemlendirici kullanmak faydalı olacaktır. Ancak nemlendiricide mantar üreme ihtimali göz önüne alınmalıdır.
Op. Dr. Türkan Karaman ©2021
Innotis Teknoloji Çözümleri